محەمەد ئەمین هەورامی، لە ساڵی (1989) بەشی ئەندازەی كارەبایی لە زانكۆی تەكنەلۆژیای بەغدا تەواوكردووە. لە چەند پۆستێكی تایبەت بە پسپۆرێتییەكەی خۆی كاری كردووە، لەوانە: ئەندازیاری سەرپەرشتیاری چاككردنەوەی وێستگەی دوكانی كارۆئاوی بوو، دامەزرێنەر و یەكەم بەڕێوەبەری كۆنتڕۆڵی ناوەندی ڕێكخستنی كارەبای هەرێمی كوردستان بوو. بەڕێوەبەری پلاندانان و بەدواداچوون بوو لە وەزارەتی پیشەسازی و وزەی هەرێم. شەش ساڵ هەماهەنگیكار و سەرپەرشتیاری ڕێكخراوی نێودەوڵەتی بوو بۆ گەشەی بەردەوام، لە نێوان ساڵانی (2004-2010) شارەزا و بەڕێوەبەری وێستگەكانی كارۆئاوی و وزە نوێیەكان بوو لە وەزارەتی كارەبا، ئێستا ڕاوێژكاری كاروباری بەرهەمهێنانی وزە و وتەبێژی وەزارەتی كارەبایە.
لە گفتوگۆیەكدا لەگەڵ بەڕێز هەورامانی، باسی خزمەتگوزارییەكانی كەرتی كارەبامان لە هەرێمی كوردستان كرد و جەختمان لەسەر ئەوە كردەوە كە تۆڕەكانی كارەبا یەكێكن لەو بوارانەی پەیكەری هونەری، كە پاڵپشتی گەشەی ئابووری و وەبەرهێنان دەكەن، لێرەدا پرسیارێك لەبارەی خزمەتگوزاری كارەبا دێتەپێشەوە ئەویش ئەوەیە كە ئایا ئێوە دەتوانن ئەم خزمەتگوزارییە بۆ بەردەوامیدان و باشكردنی بارودۆخ و ژیانی هاووڵاتیانی كوردستان بەكاربێنن؟ بەڕێز هەورامی جەختی كردەوە كە خزمەتگوزاری كارەبا و دابینكردنی كارەبای بەردەوام، دایكی هەموو خزمەتگوزارییەكانی دیكەیە، چونكە بەبێ دابینكردنی كارەبا ڕەوڕەوەی ئابووری و وەبەرهێنان بەردەوام نابێ و خزمەتگوزارییەكانی دیكەی وەكو ئاوی خواردنەوە و ئاودێری و ماتۆڕەكانی ئاودان و چالاكییە پیشەسازییەكان و كارگە و پڕۆژە ئابوورییەكانی دی پەكیان دەكەوێ. لە ساڵی (2008)ەوە و لەوكاتەی یەكەمین تۆڕبایینی كارەبا لە كوردستان وەكو وەبەرهێنان لە كەرتی تایبەت دانرا، هەوڵێكی جۆریی بۆ پەرەپێدانی خزمەتگوزارییەكانی بەرهەمهێنانی كارەبا دەستی پێ كردووە. لەوكاتەوە و تا ئێستا حەوت وێستگەی بەرهەمهێنانی وزە بە دیزاین و فراوانیی 5610 مێگاوات و زیاتر لە 200 وێستگەی گۆڕینی وزەی كارەبای جێگیر و گواستراوە لە سەرانسەری هەرێم، لە ڕێگای بەڵێندەری ناوەخۆ و ئامادەكردنی كۆمپانیا جیهانییەكان و بە پارەی حكوومی، دانراون. بۆ زانیارییش تێچووی تێكڕای سەرمایەی وەبەرهێنانی ژێرخانی هەردوو كەرتی گشتی و تایبەت، تا ئێستا دەگاتە چەند ملیار دۆلارێك. گرێبەستی ئێستا بۆ دروستكردنی وێستگەی بەرهەمهێنانی كارەبا نییە، بەڵكو بۆ دابینكردنی سووتەمەنیی پێویست و گازی سروشتی و پەرەپێدانی شارەزاییە لەڕووی دابەشكردن و كۆنتڕۆڵكردنی وزە و لادانی سەرپێچییەكانی سەر تۆڕی كارەبا و كۆكردنەوەی كرێیە. هەروەها ئێمە ڕووبەرووی كێشەیەكی دی دەبینەوە كە بریتییە لە چۆنییەتی دروستكردنی هاوسەنگی لە نێوان زۆریی بڕی تێچوو و كەمی داهات. ئێستا ئێمە دەمانەوێ بگەینە ئەوەی ئەم هاوسەنگییە لە چ ئاستێكدایە لە بواری كەرتی سووتەمەنی لە نێوان شارەزایی لە سازكردن و دروستكردن و لە نرخی گونجاو، ئەگەر ئاستی ئەو هاوسەنگییەمان بۆ ڕوونبێتەوە، لەوانەیە زۆرێك لەو ئاستەنگانەمان بۆ ئاشكرا بكات كە چ لەلایەن بەكارهێنەری هاووڵاتی، یانیش لەلایەن بەكارهێنەرانی بازرگانی ڕووبەڕوومان دەبێتەوە.
لە بەرامبەر ئەو ڕاستیانەدا، پرسیارێك دێتە ئاراوە كە ئایا بۆچی كۆمپانیای پشككاری و تایبەت لە بواری خزمەتگوزاری گشتی بەشدارییان پێناكرێت؟... ئەو كۆسپانەی دێنەبەردەم ئەم جۆرە كۆمپانیایانە چین؟ وتەبێژی وەزارەتی كارەبا لە وەڵامدا گوتی: بێگومان دەبێ كۆمپانیاكانی كەرتی تایبەت بەتەواوی ئامادەیی ئەوەیان تێدابێ تێكەڵی كاری بوارەكانی ژیان بن و بەشداری ئەو كەرتانە بكەن كە سەرمایەیەكی زۆری پێویستە بۆ وەبەرهێنان. هەروەها دەبێ ئەم كۆمپانیایانە لەرووی هونەری و تەكنیكییەوە لە بواری كارەبا شارەزا بن.. بۆ زانیاری ئەزموونی ئێمە لە كوردستان لە بواری كارەبا، چ لە بواری بەرهەمهێنان بێت یاخود لە بواری دابەشكردن، لە ڕێگای فەرمانبەران و تەكنیككارانی شارەزا و لێزان بووە، كە لەلایەن كۆمپانیاكانەوە یارمەتی دەدران بۆ بەهێزكردنی توانای مرۆیی كۆمپانیاكانیان و ڕۆیشتن لەگەڵ تەكنیكەكانی سەردەم.
لەم چوارچێوەیەدا لەبارەی پلانی ئێستای وەزارەتی كارەبا پرسیارمان لە هەورامی كرد، كە تا ئایا دەتوانرێ بە هاوكاری كەرتی تایبەت كار بكرێت بۆ وەبەرهێنانی ژێرخانی كارەبا لە كوردستان؟ ڕووحی دەستپێشخەری دەكەوێتە ئەستۆی چ لایەنێك؟ ئەو بە "بەڵێ" وەڵامی دایەوە و گوتی: دەتوانرێ بە سەرمایەی حكوومەت لەڕووی ئامێر و تاوەرەكانی گەیاندن و وێستگەكانی گۆڕین و تۆڕەكانی فشاری بەرز و ناوەند و نزم، ئەم كارە بكرێت، چونكە هەندێ لە بگۆڕەكان بە نزیكەی یەك ملیۆن دۆلارن و وەزارەت خاوەنی 43 هەزار بگۆڕی قەوارە جیاوازە، زۆربەشیان بگۆڕی دابشەكردنی تۆڕی گشتیین، كە نرخی هەریەكێك لەم جۆرانە دەگاتە چەند هەزار دۆلارێك، ئەمە جگە لە پاشكۆ و پارچە و كێبڵ و عەموودی كارەبایی. لە بەرهەمهێنانی كارەبادا، وەزارەت توانیویەتی بەڕێژەی 90% لە كۆی گشتی وێستگەكانی بەرهەمهێنان لە كوردستان، بەشداری بە كەرتی تایبەت بكات، بەڵام لەژێر سەرپەرشتی وەزارەت، ئەمەش لە چوارچێوەی پڕۆژەكانی وەبەرهێنان و بەپێی یاسای ژمارە 4ی ساڵی 2006ی یاسای وەبەرهێنان لە كوردستان، بەڵام تۆڕەكانی گواستنەوە و دابەشكردن، تا ئێستاش لە ئەستۆی وەزارەت و بەڕێوەبەرایەتییەكانی سەر بە وەزارەتە لە پارێزگاكان، ئەویش بەهۆی ئەوەی هیچ لایەنێكی كەرتی تایبەت دەستپێشخەری نەكردووە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ زیاتر لە یەك ملیۆن و سێسەدوپەنجا هاوبەش، كە زۆربەی هاوبەشەكان دانیشتوان یان بازرگانین و ئەوانەی دیش حكوومی و كشتوكاڵی و پیشەسازین، بۆ ئەمە ئێمە پێویستمان بە كۆمپانیای گەورە و ئاستبەرز هەیە لەڕووی شارەزایی، بەتایبەتیش شارەزایی لە بواری دابەشكردن و گواستنەوەی كارەبا، وەكو كۆمپانیا گروپییەكان و ئەو كۆمپانیا تێكەڵانەی ئێستا لەم بوارە لە میسر و وڵاتانی دیكەی ناوچەكە لە بواری كارەبا كار دەكەن.
لە درێژەی گفتوگۆكەماندا، لەبارەی توانای گەیشتن بە قۆناغێكی پێشكەوتووی هاوبەشیكردن (ppp) قسەمان كرد، ئەویش بەو جۆرەی فەرمانگەكانی كارەبا چاودێری ئەو لایەنانەی كەرتی تایبەت بكەن كە خزمەتگوزاری كارەبا پێشكەش دەكەن و ڕێكیان بخەن، بەمەبەستی پەرەپێدانی كارەبا لە كوردستان؟ محەمەد ئەمین هەورامی ئاماژەی بەوەدا كە كاركردن بە سیستەمی هاوبەش، هەنگاوێكی گرنگە لە بواری كەرتی تایبەت، چونكە وەزارەت ژێرخانێكی سەرمایەی زۆری هەیە كە ئاستەكەی دەگاتە چەند ملیار دۆلارێك و خۆی لە كەلوپەلی تۆڕەكان و بگۆڕەكان و وێستگەكانی گۆڕین و هێڵەكانی گواستنەوەی كارەبا دەبینێتەوە. وەكو ئەزموونەكانیش لە جیهان سەلماندویانە دەشێ ئەم جۆرە كارانە بە ئامادەبوونی لایەنی سێیەم و بەگوێرەی ئەو چەمكەی پێی دەگوترێت (Regulators) یان دەستەی ڕێكخستنی كەرتەكان و ئەم جۆرە دامەزراوانە توانایەكی باشی ڕێكخستن و بنەماكانی یاسادانانیان هەیە، ئەنجام بدرێت. لەوكاتەوەی لە ساڵی ڕابردووەوە ڕاوێژكارانی بانكی نێودەوڵەتی سەردانی ئێرەیان كرد، بەمەبەستی ئەنجامدانی ڕیفۆرم لە كەرتی كارەبا و توانای جێبەجیكردنی ئەم ڕیفۆرمە لە كوردستان و عێراق، ئێمە لەگەڵیان لە پەیوەندیداین، ئەم ڕیفۆرمە سەربەخۆیی و باوەڕی زیاتر دەبەخشێتە تۆڕەكانی كەرتی كارەبا و هاوشانیان دەكات لەگەڵ تۆڕەكانی جیهان كە بە (گرید كۆد-Grid Code) ناسراوە.
ئەم ئامادەكارییە پرسیارێك لەبارەی توانای گواستنەوەی مەترسییەكان (Risk) دەوروژێنێ، كە دەتوانرێ لە ڕێگای كەرتی تایبەت بەشێوەیەكی باشتر و دوور لەو توانا سنووردارەی حكوومەت هەیەتی و ئەو بیرۆكراسییەتەی هەیە، بەڕێوە ببرێ.. چ لە ڕێگای گرێبەستی خزمەتگوزاری بێت، یانیش گرێبەستی هاوبەش؟ وتەبێژی وەزارەتی كارەبا ئەمەی پشتڕاستكردەوە و گوتی: ئاشكرایە كێشەی كەرتی گشتی هەبوونی بیرۆكراسییەتە، كە ئەمە لە كەرتی تایبەتدا نییە و كەرتی تایبەت توانای بەڕێوەبردنی كار و مەترسییەكانی بە شارەزاییەكی باشتر هەیە. هەروەها پێویستە ئیڕادەیەكی سیاسی جددی هەبێ بۆ دەركردنی بڕیار، نەك بیانووهێنانەوە و پاساوهێنانەوە. بێگومان لە هەموو ئەمانەدا كەرتی تایبەت لەپێشەوەیە.
لە كۆتاییدا لەبارەی چۆنییەتی دەستپێكردنی وەبەرهێنانی بیانی لە بواری پڕۆژەكانی كارەبا و كەمكردنەوەی نرخی تێچوو و باشكردنی ماوەی خزمەتگوزارییەكان و دۆزینەوەی دەرفەتی یارمەتیدانی دارایی باشی بازاڕ و دامەزراوە داراییەكانی ناوەخۆ پرسیارمان كرد؟ هەورامی گوتی: پێویستە دان بەوەدا بنێین ژێرخانی كارەبا تێچووی زۆرە و دەبێ بازاڕی كارەبا هاندەر بێت بۆ كۆمپانیا بیانییەكان، گونجانی هەر پڕۆژەیەكی وەبەرهێنانی كارەباش لە بواری ئابووریدا، پەیوەستە بە چەندێتی داهات و چەندێتی تێچوو.
" />
2019-10-08 19:05:32
محەمەد ئەمین هەورامی، لە ساڵی (1989) بەشی ئەندازەی كارەبایی لە زانكۆی تەكنەلۆژیای بەغدا تەواوكردووە. لە چەند پۆستێكی تایبەت بە پسپۆرێتییەكەی خۆی كاری كردووە، لەوانە: ئەندازیاری سەرپەرشتیاری چاككردنەوەی وێستگەی دوكانی كارۆئاوی بوو، دامەزرێنەر و یەكەم بەڕێوەبەری كۆنتڕۆڵی ناوەندی ڕێكخستنی كارەبای هەرێمی كوردستان بوو. بەڕێوەبەری پلاندانان و بەدواداچوون بوو لە وەزارەتی پیشەسازی و وزەی هەرێم. شەش ساڵ هەماهەنگیكار و سەرپەرشتیاری ڕێكخراوی نێودەوڵەتی بوو بۆ گەشەی بەردەوام، لە نێوان ساڵانی (2004-2010) شارەزا و بەڕێوەبەری وێستگەكانی كارۆئاوی و وزە نوێیەكان بوو لە وەزارەتی كارەبا، ئێستا ڕاوێژكاری كاروباری بەرهەمهێنانی وزە و وتەبێژی وەزارەتی كارەبایە.
لە گفتوگۆیەكدا لەگەڵ بەڕێز هەورامانی، باسی خزمەتگوزارییەكانی كەرتی كارەبامان لە هەرێمی كوردستان كرد و جەختمان لەسەر ئەوە كردەوە كە تۆڕەكانی كارەبا یەكێكن لەو بوارانەی پەیكەری هونەری، كە پاڵپشتی گەشەی ئابووری و وەبەرهێنان دەكەن، لێرەدا پرسیارێك لەبارەی خزمەتگوزاری كارەبا دێتەپێشەوە ئەویش ئەوەیە كە ئایا ئێوە دەتوانن ئەم خزمەتگوزارییە بۆ بەردەوامیدان و باشكردنی بارودۆخ و ژیانی هاووڵاتیانی كوردستان بەكاربێنن؟ بەڕێز هەورامی جەختی كردەوە كە خزمەتگوزاری كارەبا و دابینكردنی كارەبای بەردەوام، دایكی هەموو خزمەتگوزارییەكانی دیكەیە، چونكە بەبێ دابینكردنی كارەبا ڕەوڕەوەی ئابووری و وەبەرهێنان بەردەوام نابێ و خزمەتگوزارییەكانی دیكەی وەكو ئاوی خواردنەوە و ئاودێری و ماتۆڕەكانی ئاودان و چالاكییە پیشەسازییەكان و كارگە و پڕۆژە ئابوورییەكانی دی پەكیان دەكەوێ. لە ساڵی (2008)ەوە و لەوكاتەی یەكەمین تۆڕبایینی كارەبا لە كوردستان وەكو وەبەرهێنان لە كەرتی تایبەت دانرا، هەوڵێكی جۆریی بۆ پەرەپێدانی خزمەتگوزارییەكانی بەرهەمهێنانی كارەبا دەستی پێ كردووە. لەوكاتەوە و تا ئێستا حەوت وێستگەی بەرهەمهێنانی وزە بە دیزاین و فراوانیی 5610 مێگاوات و زیاتر لە 200 وێستگەی گۆڕینی وزەی كارەبای جێگیر و گواستراوە لە سەرانسەری هەرێم، لە ڕێگای بەڵێندەری ناوەخۆ و ئامادەكردنی كۆمپانیا جیهانییەكان و بە پارەی حكوومی، دانراون. بۆ زانیارییش تێچووی تێكڕای سەرمایەی وەبەرهێنانی ژێرخانی هەردوو كەرتی گشتی و تایبەت، تا ئێستا دەگاتە چەند ملیار دۆلارێك. گرێبەستی ئێستا بۆ دروستكردنی وێستگەی بەرهەمهێنانی كارەبا نییە، بەڵكو بۆ دابینكردنی سووتەمەنیی پێویست و گازی سروشتی و پەرەپێدانی شارەزاییە لەڕووی دابەشكردن و كۆنتڕۆڵكردنی وزە و لادانی سەرپێچییەكانی سەر تۆڕی كارەبا و كۆكردنەوەی كرێیە. هەروەها ئێمە ڕووبەرووی كێشەیەكی دی دەبینەوە كە بریتییە لە چۆنییەتی دروستكردنی هاوسەنگی لە نێوان زۆریی بڕی تێچوو و كەمی داهات. ئێستا ئێمە دەمانەوێ بگەینە ئەوەی ئەم هاوسەنگییە لە چ ئاستێكدایە لە بواری كەرتی سووتەمەنی لە نێوان شارەزایی لە سازكردن و دروستكردن و لە نرخی گونجاو، ئەگەر ئاستی ئەو هاوسەنگییەمان بۆ ڕوونبێتەوە، لەوانەیە زۆرێك لەو ئاستەنگانەمان بۆ ئاشكرا بكات كە چ لەلایەن بەكارهێنەری هاووڵاتی، یانیش لەلایەن بەكارهێنەرانی بازرگانی ڕووبەڕوومان دەبێتەوە.
لە بەرامبەر ئەو ڕاستیانەدا، پرسیارێك دێتە ئاراوە كە ئایا بۆچی كۆمپانیای پشككاری و تایبەت لە بواری خزمەتگوزاری گشتی بەشدارییان پێناكرێت؟... ئەو كۆسپانەی دێنەبەردەم ئەم جۆرە كۆمپانیایانە چین؟ وتەبێژی وەزارەتی كارەبا لە وەڵامدا گوتی: بێگومان دەبێ كۆمپانیاكانی كەرتی تایبەت بەتەواوی ئامادەیی ئەوەیان تێدابێ تێكەڵی كاری بوارەكانی ژیان بن و بەشداری ئەو كەرتانە بكەن كە سەرمایەیەكی زۆری پێویستە بۆ وەبەرهێنان. هەروەها دەبێ ئەم كۆمپانیایانە لەرووی هونەری و تەكنیكییەوە لە بواری كارەبا شارەزا بن.. بۆ زانیاری ئەزموونی ئێمە لە كوردستان لە بواری كارەبا، چ لە بواری بەرهەمهێنان بێت یاخود لە بواری دابەشكردن، لە ڕێگای فەرمانبەران و تەكنیككارانی شارەزا و لێزان بووە، كە لەلایەن كۆمپانیاكانەوە یارمەتی دەدران بۆ بەهێزكردنی توانای مرۆیی كۆمپانیاكانیان و ڕۆیشتن لەگەڵ تەكنیكەكانی سەردەم.
لەم چوارچێوەیەدا لەبارەی پلانی ئێستای وەزارەتی كارەبا پرسیارمان لە هەورامی كرد، كە تا ئایا دەتوانرێ بە هاوكاری كەرتی تایبەت كار بكرێت بۆ وەبەرهێنانی ژێرخانی كارەبا لە كوردستان؟ ڕووحی دەستپێشخەری دەكەوێتە ئەستۆی چ لایەنێك؟ ئەو بە "بەڵێ" وەڵامی دایەوە و گوتی: دەتوانرێ بە سەرمایەی حكوومەت لەڕووی ئامێر و تاوەرەكانی گەیاندن و وێستگەكانی گۆڕین و تۆڕەكانی فشاری بەرز و ناوەند و نزم، ئەم كارە بكرێت، چونكە هەندێ لە بگۆڕەكان بە نزیكەی یەك ملیۆن دۆلارن و وەزارەت خاوەنی 43 هەزار بگۆڕی قەوارە جیاوازە، زۆربەشیان بگۆڕی دابشەكردنی تۆڕی گشتیین، كە نرخی هەریەكێك لەم جۆرانە دەگاتە چەند هەزار دۆلارێك، ئەمە جگە لە پاشكۆ و پارچە و كێبڵ و عەموودی كارەبایی. لە بەرهەمهێنانی كارەبادا، وەزارەت توانیویەتی بەڕێژەی 90% لە كۆی گشتی وێستگەكانی بەرهەمهێنان لە كوردستان، بەشداری بە كەرتی تایبەت بكات، بەڵام لەژێر سەرپەرشتی وەزارەت، ئەمەش لە چوارچێوەی پڕۆژەكانی وەبەرهێنان و بەپێی یاسای ژمارە 4ی ساڵی 2006ی یاسای وەبەرهێنان لە كوردستان، بەڵام تۆڕەكانی گواستنەوە و دابەشكردن، تا ئێستاش لە ئەستۆی وەزارەت و بەڕێوەبەرایەتییەكانی سەر بە وەزارەتە لە پارێزگاكان، ئەویش بەهۆی ئەوەی هیچ لایەنێكی كەرتی تایبەت دەستپێشخەری نەكردووە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ زیاتر لە یەك ملیۆن و سێسەدوپەنجا هاوبەش، كە زۆربەی هاوبەشەكان دانیشتوان یان بازرگانین و ئەوانەی دیش حكوومی و كشتوكاڵی و پیشەسازین، بۆ ئەمە ئێمە پێویستمان بە كۆمپانیای گەورە و ئاستبەرز هەیە لەڕووی شارەزایی، بەتایبەتیش شارەزایی لە بواری دابەشكردن و گواستنەوەی كارەبا، وەكو كۆمپانیا گروپییەكان و ئەو كۆمپانیا تێكەڵانەی ئێستا لەم بوارە لە میسر و وڵاتانی دیكەی ناوچەكە لە بواری كارەبا كار دەكەن.
لە درێژەی گفتوگۆكەماندا، لەبارەی توانای گەیشتن بە قۆناغێكی پێشكەوتووی هاوبەشیكردن (ppp) قسەمان كرد، ئەویش بەو جۆرەی فەرمانگەكانی كارەبا چاودێری ئەو لایەنانەی كەرتی تایبەت بكەن كە خزمەتگوزاری كارەبا پێشكەش دەكەن و ڕێكیان بخەن، بەمەبەستی پەرەپێدانی كارەبا لە كوردستان؟ محەمەد ئەمین هەورامی ئاماژەی بەوەدا كە كاركردن بە سیستەمی هاوبەش، هەنگاوێكی گرنگە لە بواری كەرتی تایبەت، چونكە وەزارەت ژێرخانێكی سەرمایەی زۆری هەیە كە ئاستەكەی دەگاتە چەند ملیار دۆلارێك و خۆی لە كەلوپەلی تۆڕەكان و بگۆڕەكان و وێستگەكانی گۆڕین و هێڵەكانی گواستنەوەی كارەبا دەبینێتەوە. وەكو ئەزموونەكانیش لە جیهان سەلماندویانە دەشێ ئەم جۆرە كارانە بە ئامادەبوونی لایەنی سێیەم و بەگوێرەی ئەو چەمكەی پێی دەگوترێت (Regulators) یان دەستەی ڕێكخستنی كەرتەكان و ئەم جۆرە دامەزراوانە توانایەكی باشی ڕێكخستن و بنەماكانی یاسادانانیان هەیە، ئەنجام بدرێت. لەوكاتەوەی لە ساڵی ڕابردووەوە ڕاوێژكارانی بانكی نێودەوڵەتی سەردانی ئێرەیان كرد، بەمەبەستی ئەنجامدانی ڕیفۆرم لە كەرتی كارەبا و توانای جێبەجیكردنی ئەم ڕیفۆرمە لە كوردستان و عێراق، ئێمە لەگەڵیان لە پەیوەندیداین، ئەم ڕیفۆرمە سەربەخۆیی و باوەڕی زیاتر دەبەخشێتە تۆڕەكانی كەرتی كارەبا و هاوشانیان دەكات لەگەڵ تۆڕەكانی جیهان كە بە (گرید كۆد-Grid Code) ناسراوە.
ئەم ئامادەكارییە پرسیارێك لەبارەی توانای گواستنەوەی مەترسییەكان (Risk) دەوروژێنێ، كە دەتوانرێ لە ڕێگای كەرتی تایبەت بەشێوەیەكی باشتر و دوور لەو توانا سنووردارەی حكوومەت هەیەتی و ئەو بیرۆكراسییەتەی هەیە، بەڕێوە ببرێ.. چ لە ڕێگای گرێبەستی خزمەتگوزاری بێت، یانیش گرێبەستی هاوبەش؟ وتەبێژی وەزارەتی كارەبا ئەمەی پشتڕاستكردەوە و گوتی: ئاشكرایە كێشەی كەرتی گشتی هەبوونی بیرۆكراسییەتە، كە ئەمە لە كەرتی تایبەتدا نییە و كەرتی تایبەت توانای بەڕێوەبردنی كار و مەترسییەكانی بە شارەزاییەكی باشتر هەیە. هەروەها پێویستە ئیڕادەیەكی سیاسی جددی هەبێ بۆ دەركردنی بڕیار، نەك بیانووهێنانەوە و پاساوهێنانەوە. بێگومان لە هەموو ئەمانەدا كەرتی تایبەت لەپێشەوەیە.
لە كۆتاییدا لەبارەی چۆنییەتی دەستپێكردنی وەبەرهێنانی بیانی لە بواری پڕۆژەكانی كارەبا و كەمكردنەوەی نرخی تێچوو و باشكردنی ماوەی خزمەتگوزارییەكان و دۆزینەوەی دەرفەتی یارمەتیدانی دارایی باشی بازاڕ و دامەزراوە داراییەكانی ناوەخۆ پرسیارمان كرد؟ هەورامی گوتی: پێویستە دان بەوەدا بنێین ژێرخانی كارەبا تێچووی زۆرە و دەبێ بازاڕی كارەبا هاندەر بێت بۆ كۆمپانیا بیانییەكان، گونجانی هەر پڕۆژەیەكی وەبەرهێنانی كارەباش لە بواری ئابووریدا، پەیوەستە بە چەندێتی داهات و چەندێتی تێچوو.
