ئامۆژگاریم بۆ ئافرەتانی پیشەكار ئەوەیە كە هاوشانی بڕوابەخۆبوون، پەیوەندی كۆمەڵایەتی پێویستیش لە بواری كارەكانی خۆیان دروست بكەن

2019-10-08 18:21:33

بەیان سامی عەبدولڕەحمان نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ئەمەریكا

خاتوو (بەیان سامی عەبدولڕەحمان) بە دیارترین كەسایەتی دادەنرێت، لە نوێنەرایەتیكردنی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ئەوروپا و ئەمەریكا، لە ساڵی (2005)ەوە نوێنەری حكومەتی هەرێم بوو لە بەریتانیا، لە ساڵی (2015) بووە نوێنەری حكومەتی هەرێم لە واشنتۆن، خاتوو بەیان سەرەتا لە وڵاتانی ئەوروپا و ژاپۆن بە كاری ڕۆژنامەگەری دەستی پێكرد و توانی لە ماوەی 17 ساڵدا شارەزاییەكی باش و بەرفراوان بەدەست بێنێ و دواتر لە كاركردنی لە بواری دبلۆماسی سوودی لێوەرگرێ، خاتوو بەیان لە خانەوادەیەكی كوردیی ناسراوە و (سامی عەبدولڕەحمان)ی باوكی پیاوێكی چالاكی دەوڵەت بوو.
لە سەرەتای گفتوگۆكەماندا لەگەڵ خاتوو بەیان، پرسیارمان لەبارەی ڕۆڵی ئافرەت لە كوردستان لێكرد، لە تێكڕای پڕۆسەی گەشەسەندن، خاتوو بەیان جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە تێگەیشتن لە ڕۆڵی ئافرەتی كورد چ لە بواری سیاسەت و چ لە بواری ئابووریدا لە زیادبووندایە، ئەمەش لە پەرلەمانی كوردستانەوە دەستی پێكرد، كاتێ پشكی 30%ی كورسییەكانی پەرلەمان بۆ بەشداری كارای ئافرەتان دانرا، لەو بڕوایەدام كە ڕۆڵی چالاكی ئافرەتان لە بواری سیاسەت و بوارەكانی دیكە بەردەوام لە زیادبووندایە، هەروەها ئەو بەشدارییەی ئافرەتی كورد چ لە سیاسەت و چ لە بوارەكانی گەشەی ئابووری بەردەوامە و جێگای ئومێدە، بێگومان ئەم جۆرە سەركەوتنەی ئافرەتی كوردی درێژكراوەیسەركەوتنەكانی ئافرەتانە لە جیهان، بۆ نموونە من یەكێكم لەوانەی ئیلهامم لە ئەزموونە سەركەوتووەكەی (ئەنجیلا مێركل) وەرگرتووە كە لە ساڵی (2005)ەوە ڕاوێژكاری ئەڵمانیایە، هەروەها زۆر سەرسامم بە خاتوو (ئۆرسولا جیرترود فون دی)، وەزیری ئێستای بەرگری ئەڵمانیا، كە لە ساڵی (2013)ەوە وەزیری بەرگرییە، نموونەی ئافرەتی دیكە هەن كە جێگای سەرنجی هەمووانن لەوانە: خاتوو هیلاری كلینتۆن كە وەكو وەزیری دەرەوەی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا، سەركەوتنێكی باشی بەدەساهێنا.
    (سامان) بە پێویستی زانی پرسیارەكە لە خاتوو بەیان دووبارە بكاتەوە، بەڵام ئەم جارە بە تیشك خستنەسەر ئاسۆی دەسپێشخەری لە لایەن ئافرەتی كورد، بەتایبەتی لە كاتێكدا ئافرەتی كورد، لە واقیعێكدا دەژی كە بە دەسەڵاتی خێزان-باوك دەناسرێ و لە تەواوی ڕۆژهەڵات بەربڵاوە. خاتوو بەیان ڕوونی كردەوە كە پێویستە لەم چوارچێوەیەدا وەڵامی پرسیارێكی فراوانتر بدەینەوە، ئەویش پەیوەستە بەوەی ئافرەت تا چەند دەتوانێ هاوسەنگیی پێویست لە نێوان بەرپرسیارێتی خێزان و كار بپارێزی؟ لە ڕاستیدا هەڵوێستی ئافرەتی ڕۆژهەڵاتیی، لە نێوان ئەم یان ئەودا دەخولێتەوە، سەبارەت بە خۆم، وای دەبینم هاوگوزەرانی (Co-existence) باشترین شتە بۆ ژیانێكی باش لەگەڵ بەخێوكەری خێزان و خانەوادە، چونكە ژیانی ئەم سەردەمە ئاڵۆز بووە و ئەستەمە بە تەنیا بتوانی مامەڵەی لەگەڵدا بكەی، بۆیە پاراستنی هاوسەنگیی پێویست، تەنیا دڵنییاییەكی باشمان ناداتێ، بەڵكو هاریكاریی و خۆشەویستی ڕاستەقینەشمان پێ دەبەخشێ. دەتوانین بڵێین بەڵگەی زۆر هەن لەسەر ئەوەی كە هۆشیارییەكی باش هەیە لەبارەی پێویستی دروستكردنی ڕۆڵی كاراتری ئافرەتانی پیشەكار لە كۆمەڵگای كوردستانیی، زۆر پێویستە ئافرەتانی كورد لە میانەی بەشدارییە جۆراوجۆرەكانیاندا، نموونەی كاراتری بەشداریی چالاكانە لە بوارەكانی گەشە و ئابووری بە شێوەیەكی گشتی پێشكەش بكەن. وەكو ڕۆژنامەنووسێك، سەرەتا دەبوو خۆم بسەلمێنم، بەڵام ئەمە بە بێ توانای خود و بڕوابەخۆبوون نەدەهاتە دی، كە بە درێژایی كاركردنم لە بواری ڕۆژنامەگەری و بۆ ماوەی حەڤدە ساڵ هەمبوو، ئەمەش بووە هۆی پەیدابوونی شارەزایی پێویست بۆ كارەكانی داهاتووم لە بواری دبلۆماسی.
خاتوو بەیان ئەوەشی گوت كە بابەتەكە تەنیا بە دروستكردنی بڕوابەخۆبوون نابێ، بەڵكو بە زانینێكی تەواو و كاركردن بۆ دروستكردنی پەیوەندی كۆمەڵایەتی پێویست لەم چوارچێوەیەدا دەبێت، ئامۆژگاریم بۆ ئافرەتانی پیشەكار ئەوەیە كە هاوشانی بڕوابەخۆبوون، پەیوەندی كۆمەڵایەتی پێویستیش لە بواری كارەكانی خۆیان دروست بكەن، چ لە پەرلەمان بن یان لە حكومەت یاخود لە كەرتی تایبەت.
لەبارەی گرنگیی بواری فێركردنی ئافرەتان لە كوردستان، خاتوو بەیان گوتی: زانست و زانیاری هێزن، فێربوون تەمەنێكی نییە كە مرۆڤ لێی ڕابوەستێ، ئێمە بۆ ئەوە لەدایكبووین كە فێربین و خەڵكی دیكەش فێركەین، ئەمەش ئەوەمان بۆ ڕوون دەكاتەوە كە هیچ سنوورێك بۆ فێربوون و ڕاهێنان نییە، بە گوێرەی ئەم بنەمایە، من ئامادەم كە ڕۆڵی خۆم وەكو پێشەنگێك بۆ ئەویتر (Mentorship) ببینم، بە مەبەستی گواستنەوەی زانیاری بۆ نەوەیەكی دیكە، هەروەكو باوەڕیشم وایە كە ئەو پەیوەندییە ڕێگا خۆش دەكات بۆ ئەوەی ئەو كەسانەی خاوەنی زانیاریی و شارەزاییەكی زۆرن، شارەزاییەكانیان بگوازنەوە بۆ ئەوانەی كەمتر زانیاریی و شارەزاییان هەیە، بەمەش گۆڕانكاری زۆر لە ژیانی زانستیی ئێمە ڕوودەدات.
لە بارەی ڕۆڵی كەرتی تایبەت لە تێكڕای پڕۆسەی گەشەسەندنی ئابووری، خاتوو بەیان جەختی لەسەر بەشداریكردن و دەربڕینی بۆچوونی خۆی بۆ سامان كردەوە، لەبارەی پێویستی ڕۆڵی كەرتی تایبەت بۆ پێشڕەویكردنی پڕۆسەی گەشەی ئابووری لە كوردستان، ئێستا لەسەر بڕیاربەدەستانی سیاسیی كوردستان پێویستە كە كاری زیاتر بكەن بۆ چالاككردنی ڕۆڵی كەرتی تایبەت لە تەواوی پرۆسەی گەشەسەندنی ئابووری، لەبارەی ڕاگەیاندنی ئابووری و گرنگی ڕاگەیاندنی ئابووری لەم قۆناغەی ئێستای كوردستان، خاتوو بەیان ئاماژەی بەوەدا كە ئەم جۆرە ڕاگەیاندنە لە كاتێكدا لە كوردستان بوونی نییە، یان لاوازە، كە ئەم جۆرە ڕۆژنامەگەرییە تایبەتمەندە دەتوانێ داتا و هێمای ڕوونی ئابووری و بازرگانی بداتە كۆی ڕاگەیاندنەكانی دیكە.هەروەها ئەم ڕاگەیاندنە دەتوانێ بنەمایەك بۆ داتا پێویستەكان دروست بكات، چ بۆ بڕیاربەدەستان بێ، یان بۆ پیاوانی كار لە میانەی تێكڕای میكانیزمەكانی ئابووری بازاڕ، هەر پەیوەست بەم بابەتە، پێویستییەكی زۆرمان بەوە هەیە پاشكۆی بازرگانی و كولتووریی و سەربازی لە ناو نووسینگەكانی نوێنەراتی حكومەتی هەرێم لە دەرەوە بكرێنەوە.
لە كۆتاییدا ئەگەر بڕیارماندا كە گەشەی كەرتی تایبەتی یەكێكە لە دوائامانجە سەرەكییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لە نوێكردنەوە و ژیاندنەوەی ئابووریی پێویست و بەردەوامی پێدانی.. ئایا كەرتی تایبەتی ناوخۆ، دەتوانێ جۆراوجۆرێتی ئابووریی چاوەڕوانكراو بۆ زیادكرنی داهاتی هەرێم و دروستكردنی بنەمای ئابووری بۆ ژیانی چینێكی گەورەی كۆمەڵگای كوردستانی دروست بكات؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا، خاتوو بەیان ماوەی ساڵانی (2003-2013)مان بیر دەهێنێتەوە كە لە میانەیدا حكومەتی هەرێم سەلماندی، توانای گۆڕنكارییەكی ئابووری بەرچاوی هەیە. خاتوو بەیان باوەڕی وایە كە حكومەتی هەرێم دەتوانێ ئەم توانایە كارا بكاتەوە و بەرجەستەی بكات، بۆ دروستكردنی گۆڕانكاری پێویست لە گەشەپێدان و گەشەسەندنی ڕۆڵی كەرتی تایبەت لە كوردستان، بۆ دەسپێكردنی ئەم كارەش، دەبێ سەرەتا پاڵپشتی ڕۆڵی سەرەكی كەرتی تایبەت بكات، بە مەبەستی پێشخستنی كشتوكاڵ لە قۆناغی كشتوكاڵیی ژیان و مانەوە (Subsistence Agricullture) بۆ قۆناغی كشتوكاڵیی بازرگانی (Commercial Agriculture)، ئەمەش دەبێتە سەرەتایەك بۆدروستكردنی چەند پیشەسازییەكی خۆراك، كە قازانجی زۆریان دەبێ، هەم بۆ جووتیاران و هەم بۆ پیاوانی كاری ئەم بوارە.
سامان لەو گەشبینییەی خاتوو بەیان بەشدارە و ئەوە ڕادەگەیەنێت كە ئەمە تاكە ڕێگایە و لەوانەشە نهێنی سەركەوتنی ئایندە بێت، بە مەرجێك ئیرادەی سیاسیش هەماهەنگ بێ و تێڕوانینێكی ڕوونی بۆ بووژانەوە و ژیانەوەی هەبێ.