2019-10-07 20:56:53
ئەیاد حەسەن عەبدولحەلیم
سەرۆكێ ژوورا بازرگانى و پیشەسازى یا دهۆكێ
كەرتێ گەشت و گوزارێ ل سەرتانسەرى جیهانى ئێك ژ ستوونێن ئابوورێ وەلاتان دهێتە هژمارتن ژبەر هندێ ژى حكومەتا هەرێما كوردستانێ بایەخەكا مەزن پێدایە نەمازە ل كابینەیا پێنچێ كو كارەكێ مەزن بۆ ژێرخانەیا گەشت و گوزارێ كر ئەوژى ل پێشیێ ئەمن و ئاسایش بەرقەرار كر و پاشى ئەو ئاوارەیێن د كومەلگەه و خانیێن گەشت و گوزارێ ڤە ب پارچە زەڤیان و دراڤەكى قەرەبوكرن و ئەو خانى سەرۆشنى نووژەنكرن، جادە بۆ دەڤەرێن گەشت و گوزارى ب سەرۆبەركرن و قێركرن و ئاڤ و كارەب ژێرە گەرەنتى كر.
لێ د كابینەیا حەفتێ دە سەرۆكێ حكومەتێ بەرێز نێچیرڤان بارزانى بخو یێ رژدە لسەر پێشڤەبرنا ڤى كەرتێ هو یێ ساخلەم د ئابوورێ كوردستانێ دە راوەستیت، ژبەر هندێ ژى ب ئاشكەرایى د كومبونا ئەنجومەنێ بلندێ ئابوورى یا ژمارە 16 لیژنەیەك بۆ چەوانیا پێشڤەبرنا كەرتێ گەشت و گوزارى پێك ئینا و ببیتە دەزگەهەكێ سەرب سەرۆكایەتیا ئەنجومەنێ وەزیران ڤە.
هەر چەندە مەها پیروزا رەمەزانى كەفتە وەرزێ هاڤینێ دە كو ئەڤ وەرزە یێ ناڤدارە ب وەرزێ گەشت و گوزارێ ل كوردستانێ لێ دیسان لپەى ئامارێن رێڤەبەریا گەشت و گوزارێ ل دهۆكێ و زالگەهێن سنورى دگەل حكومەتا عیراقێ و رۆژنامە و كوڤارێن ئابوورى یێن جیهانى كو ئەڤ سالە 75% ئەڤى كەرتى ل هەرێما كوردستانێ وەرار كریە و نەیا گرنكە ریڤینك زێدەتر ل كیژ باژێرێ هەرێمێ بن لێ یا گرنگ ئەوە كو سەقایێ ئابوورێ كوردستانێ ئەڤ گەشتیارە هەمبێزكرینە ئەڤەژى ڤەدگەریت بۆ وان پێنگاڤێن ساخلەمێن كابینا حەفتێ دەمێ كومەكا ئوتێلێن پێنچ ستێرێن جیهانى ل هەرێما كوردستانێ ڤەكرین و كومەكا كومەلگەهێن گوزارى ئاڤاكرین و هێلاى هەر كەسێ بخازیت نە مازە یێ عیراقى بیت یەكەیەكا ئاكنجیبونێ بكریت و گرنگیەكا تایبەت دا رێڤەبەریێن شینواران و ب دەهان فیستەڤالێن سیاسى و ئابوورى و رەوشەنبیرى وهونەرى و جڤاكى ل هەرێما كوردستانێ ئاڤاكرین ژ بێخەمەت داكو خەلك ژ نێزیك رەوشا پێشكەڤتنا هەرێما كوردستانێ ببینن، ژبلى پشتەڤانیكرنا ب سەدان پرۆگۆامێن دەهان كەنالێن مێدیایا جیهانى ژبۆ ڤەگوهاستنا رویێ شارستانیەتا هەرێمێ و پێشكەفتنا ئابوورێ وى د كەنالێن جیهانى و عەربى دە و گەلەك راپورتێن ئابوورى و گەشت و گوزارى هاتن دروستكرن كو تێدە داهاتێ راستەڤینەیێ تاكە كەسێ كورد و وەرارا داهاتى د تەرازیا زانستێن ئابوورى دە و د تەرازیا داهاتێ نشتمانى دە هاتن پێشچاڤكرن كو ئەڤە هەمى بونە پالدەر و پالپشت بۆ هاتنا گەشتیاران و گەلەك جهان خوەیادكر كو ب رێژا 75% پروسا گەشت و گوزاریێ ل هەرێما كوردستانێ پێشڤەچویە،ژبەر هندێ بۆ من و كارێ من یا گرنگ بۆ كومەكا پێزانیان ل دوور ڤى كەرتێ گرنگ و رۆلێ وێ د ئاڤاكرنا ئابوورێ وەلاتى دا بزانم و من گەلەك لیكولین د ناڤ تورا ئنترنێتێ دا ڤەچەماندن و كرنە پەراویز بۆ نڤیسینا ڤى بابەتى.
پێناسەیا گەشت و گوزارێ:-
گەلەك پێناسە بۆ كەرتێ گەشت و گوزارێ هاتینە خوەیاكرن و یێن كو سەرنجا من راكێشاین یا بسپورێ گەشت و گوزارى شمولیر جوزتایڤ بو دەمێ دبێژیت:- پەیدابونا ڤى كەرتى دگەل پەیدابونا مروڤایەتیێ هاتیە كا چەوان پێدڤى ب نان وئاڤى بون هوسا پێدڤى ب گەریان و دیتنا هندەك جهێن دى بوینە،دیسان بسپورێ ئەلمانى جوبییر ڤولەر لسالا 1905ێ دبێژیت روودانەكا سروشتى یە ژ جیهانگەریێ ژبۆ بدەستڤە ئینانا نوویاتیان ژ گەش و هەوا و زەمینە كو ل ئایندەى دبنە هەستەكا خوش د دیتنا سروشتى دە، لێ زانایێ ئابوورى نەمساوى دبیژیت چاكسازیەكە بۆ پروسێسەكا ئابوورى دەمێ بیانى د ناڤ وەلاتەكى دە پەیدا دبن، و زانایێ ئنگلیز دبێژیت گەشتیار ئەو كەسە یێ قەستا جهەكى دیتر دكەت ژبۆ هەر مەرەمەكى و ئاكنجیبونا وى دوى جهى دە یا بەروەخت بیت.
لەومان من دڤێت لڤێرە دیتنا میرنشینێن عەرەبى ل دوور چەوانیا پێشێخستنا كەرتێن بازرگانى و گەشت و گوزارى ل مێرنشینێن خوە دەمێ گوتى لێكولینان بۆ مە ل دوور پێتڤى و ڤیانێن گەشتیاران دروست بكەن و پەیرەوبكەن ، بومەژى وەكو هەرێما كوردستانێ فەرە ئەم ڤێ سیاسەتێ پەیرەو بكەین و جادەیێن بەرفرەهتر ببەینە جهێن گوزارى و ئاڤ كارەب د كومەلگەهێن گوزارى دە بەردەوام بن و میكانزمەكا خورت بۆ پاقژكرن و راگرتنا ڤان جهان ببینین و یاگرنگە كو لێكولینان ل دوور جورێن گەشتیاران بۆ هەرێمێ دیاربكەین كا زێدەتر كا زێدەتر گەشتیارێن مە عەرەبن یان ئەلمانن یان فارسن یان...هتد و كا ئەو چ دخوازن ببینن، بۆ نمونە هندەكان دگوت ل شەڤێن نەوروزێ و یێن سەرێ سالێ ئانگێن مەزنێن خیزانى دهێن دروستكرن و هندەكێن دى دگوت شەڤبێریێن گەنجان ژى هەنە فەرە بۆ ڤان جورە گەشتیاران ئەم ڤان زەمینان ب روخسینین، هندەك گەشتیار هولێن یاریا دخوازن هندەك دیتنا سروشتى و هندەكێن دیتى دڤێت شینواران ببینن و هندەك ژى دخوازن جهێن دیانەتى و پەرستگێن ئولێن جورا جور ببینن و تاعەتى تێڤە بكەن فەرە ئەم هزر د ئەكتیڤكرنا ڤان جهان هەمیان دە بكەین ژبەر كو لپەى دیتنا زانستى كەرتێ گەشت و گوزارى ژ دوو چەقێن سەرەكى پێك دهێت كو یا ناڤخو و دەرڤە و لپەى دا كومەكا چەقێن دى ژێ دپەشێن مینا گەشت و گوزاریا بازرگانى و چارەسەریا نەخوشیان و وەرزشى و رەوشەنبیرى و حكومى و گەریانێن كوم كومە و یێن تاكە كەسى كو ئەو ژى دبنە دوو جور یێن ریكخستى و نە رێكخستى و....هتد، ئەڤە هەمى جورێن گەشت و گوزارێ نە.
گەلەك گرنگە ئەم بازرگان و وەبەرهێنەرێ خوە تێبگەهینین كو بها د ڤان كومەلگەهێن گەشت و گوزارى دە بلند نەبیت بەلكۆ بهایێ خوارنەكا بلەز یان خوارنەكا یاسایى د خارنگەهەكا گەشتیارى دە یان هەتا بهایێ بسكێتەك یان كولایەكێ ئەگەر ئەرزانتر نەبیت ژ سەنتەرێن باژێرى قەد گرانتر نەبیت داكو گەشتیارێن مە نەچارنەبن خوارنێن خوە ژ مال بینن یان ژ سەنتەرێ باژێرى بكرن، ژبەر كو مفایێن گەشت و گوزارێ گەلەكن ژوانا ژى
هاریكارێ خرڤەكرنا دراڤێ بیانى یە، هندەك پلەیێن دى یێن كارى د وەلاتى دە زێدەدكەت،هاریكارێ زێدەكرنا داهاتێ نشتمانیى یە و د سیاسەتا ئابوورى دە دبێژنێ دووقاتى( بالمچاعف الاقتصادی) مفایێ ئابوورى ژبەر كو وەبەرهێنانا گەشت و گوزارى دێ گەلەك وەبەرهێنانێن دى ل دوور خوە كومڤە كەت
- هاریكارێ نێزیكبون و تێكگەهشتنا مللەتایە
- پروسەیا رەوشەنبیرىو كەلتورى و كومەلایەتى و باژێرڤانیەتى د كومەلگەهان دە دگەهینتە ئێك
- پەیوەندیێن سیاسى و ئابوورى دنێڤبەرا وەلاتان دە موكوم دكەت
- زێدەتر پاراستنا شینوارێن وەلاتایە ژبەر دیتنا گەشتیاران
- پاراستنا پیشەسازى و كەلتور و جل و خارنێن و سەماێن كەڤنە بۆ دیتنا گەشتیاران
نها گشت رێكخراوێن جیهانى گەشت و گوزارێ ب كەرتەكێ ئابوورى ددەنە نیاسین و رۆلەكێ مەزن ددەنێ نەمازە د ڤەژەنكرنا ئابوورى دە لێ خزمەتگوزاریێن ڤێ ڤەژاندنێ هاندەرێ سەرەكى یێ هینانا گەشتیارایە ژوان ژى ئاسایشەكا بەرقەرار وبێ دزى و كوشتن و تیرو و فێللێكرن، ئوتێلێن پێشكەڤتى كو گشت خزمەتێن سەردەمانە تێدە بن ، و قوناغا دووێ دبێژنێ خزمەتكوزاریێن مكمل وەكو رێستوراندێن ژێهاتى و دوكانێن مودرێن یێن فروتنا دیاریان و دوكانێن ماركێن جیهانى یێن فروتنا گشت كەل و پەلان و ل داویێ ژى ئەرزانى رۆلەكێ سەرەكى د كێشانا گەشتیارى دە دبینیت.
ئەڤە هەمى دبنە مفا بۆ مللەتى و كەرتى تایبەت و بێ گومان حكومەت ژى گەلەك مفاى ژ پروسەیا گەشتیاریێ وەردگریت
ئەو دراڤێ وەردگریت هەمبەر دانا ڤیزێ و جێوازیا گوهرینا دراڤى و مەزاختیێن رۆژانە یێن گەشتیارى و زێدەبارى وێ باجا حكومەت ژ داهاتى گشت كەرتێن بازرگانى و پیشەسازى و گەشتیارى وەردگریت و لهندەك وەلاتان باجێ د هاڤێتە سەر بكرى ژى.
ل داویێ ئەز دبینم گەلەك فەرە ئەم پرەنسیپێن پێشڤەبرنا ڤى كەرتێ هویێ ژیان تێدە د پەرتوكێن قوتبخانەیان دە خرڤەكەین و گرنگیەكا مەزتر ب دەینە پەیمانگەها گەشت و گوزارى و زمانێن بیانى و ئەگەر ئەم بسێین زانكۆیەكێ بۆ گەشت و گوزارێ ڤەكەین و دكتور و زانا و بسپورێن بیانى و بتایبەتى یێن ( ئەوروپى ) بینە د ناڤ كەرتێ گەشت و گوزارێ دە ل هەرێما كوردستانێ و هەتا هندەك رێڤەبەریێن چەقێن گەشت و گوزاریێ ژى بدەینەڤى باشە مینا میرنشینا عەرەبى كو رێڤەبەریا پرانیا ئوتێل و موتێلێن وان بسپورێن ئەوروپى ب رێڤەدبەن و باشترین نمونە ژى تەوەرێ خەلیفەیە ل دوبەى، چونكى ئەو شارەزاترن د چەوانیا پێشڤەبرنا ڤى كەرتى دە.
